Programma 7 | Volksgezondheid en milieu | Begroting 2026

Programma 7 | Volksgezondheid en milieu

Opsterland behoudt en beheert haar hoogwaardig leefmilieu samen met inwoners en bedrijven.

Duurzaamheid

Duurzaamheid en minder gebruik van energie en grondstoffen zijn nodig om onze samenleving leefbaar te houden. Als gemeente geven we het goede voorbeeld. Bijvoorbeeld door het verduurzamen van gebouwen en het vergroten van de biodiversiteit. We houden daarbij rekening met wat gezichtsbepalend is of wat cultuurhistorisch waarde heeft.

Samenhang

De aandacht voor duurzaamheid heeft veel samenhang met een goede aandacht voor de natuur, de landbouw, de waterkwaliteit enzovoort. Bij het nemen van maatregelen houden we met die samenhang zo veel mogelijk rekening.

Gezondheid

Fysieke en mentale gezondheid zijn het fundament van persoonlijk welbevinden en van de kwaliteit van onze samenleving. Een goede gezondheid is voor de gemeente een middel om haar doelen te bereiken. Denk hierbij aan: regie op het eigen leven, kwaliteit van leven, meedoen in de maatschappij en gebruikmaken van sociale netwerken. De gemeente wil haar inwoners bewegen tot gezond gedrag door de gezonde keuzes de gemakkelijkste keuze te maken.

Kaderstellende documenten

Beleidsnota Licht in de Duisternis (2009)
Watertakenprogramma 2020 – 2025
Beleidsplan Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving - Fysieke Ruimtelijke Leefomgeving 2020 - 2024 OWO-gemeenten
Preventie- en handhavingsplan Drank- en Horecawet 2019-2022
Preventieagenda Opsterland 2021-2030
Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeenten Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland 2018
Omgevingsvisie (2023)
Transitievisie Warmte gemeente Opsterland
Zonneplan Opsterland
Biodiversiteitsplan 2026-2030 ‘Rûch is it nije kreas’

Reguliere werkzaamheden

Stimuleren gezondheidsprojecten, bijvoorbeeld via de buurtsportcoaches.
Accounthouderschap dorpen voor energietransitie.
Accounthouderschap groene ondernemers (bijvoorbeeld ontwikkelaars zonneparken).
Onderhouden openbare verlichting.
Onderhouden riolering en watergangen.

Thema Milieu

Inleiding

In het Nationaal Deltaprogramma 2022 staan plannen van de overheid. Het doel is om alle steden, dorpen en buitengebieden zo in te richten, dat we voorbereid zijn op de gevolgen van toenemende hitte, droogte en extreme neerslag. In 2015 hebben alle overheden samen al afgesproken dat Nederland in 2050 klimaatbestendig en water robuust is ingericht. Zo mogen bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen de risico’s door extreem weer en overstromingen niet verder toenemen. We moeten de bestaande ruimte zo beheren en onderhouden dat de kans op schade en slachtoffers afneemt.

Met andere overheden in Fryslân hebben we de ‘klimaatstresstest’ uitgevoerd. Dat is een eerste stap naar een klimaat adaptieve (we passen ons aan het veranderende klimaat aan) en water robuuste (we kunnen het regenwater aan) omgeving. We hebben deze kwetsbaarheden nader onderzocht.

Nu zijn we toe aan het maken van keuzes voor mogelijke oplossingsrichtingen.

Wat willen we bereiken?

Er is een gezonde balans tussen natuurlijke duisternis en een veilige leefomgeving

Omschrijving (toelichting)

Het verlichten van de openbare ruimte kent voor- en nadelen. Verlichting kan zorgen voor lichtvervuiling en het kost geld. Tegelijk kan verlichting helpen om de omgeving veilig en leefbaar te maken. We zorgen voor een goede balans tussen die twee.

Zo gaan we dat doen

Thema Duurzaamheid

Wat willen we bereiken?

De gemeente geeft het goede voorbeeld op het gebied van duurzaamheid

Omschrijving (toelichting)

Wij geven als gemeente het goede voorbeeld. Daarmee inspireren we onze inwoners, organisaties en bedrijven. We benutten kansen om onze gebouwen, ons wagenpark en ons gereedschap te verduurzamen en duurzaam in te kopen. Goede voorbeelden maken wij zichtbaar.

Zo gaan we dat doen

Wij halen in 2035 een energiebesparing van een equivalent van 150.000 MWh

Omschrijving (toelichting)

Om in 2035 energieneutraal te zijn, realiseren we in 2035 een energiebesparing van 150.000 MWh ten opzichte van het jaar 2018. Eind 2026 hebben we daarvan 100.000 MWh gerealiseerd.

Zo gaan we dat doen

Wij realiseren in 2035 een equivalent van 450.000 MWh duurzaam opgewekte energie

Omschrijving (toelichting)

Opsterland is in 2035 energieneutraal. Daarvoor is aan de ene kant energiebesparing nodig, Aan de andere kant hebben we een duurzame opwek van 450.000 MWh energie nodig. Dit bereiken we met energie uit zon, wind en groen gas uit mono-mestvergisting en energieopslag.

Zo gaan we dat doen

Wat mag het kosten

Mutaties in de reserves worden verwerkt in programma 0 maar niet alle reserves hebben betrekking op programma 0. Om een juiste financiële analyse per programma te kunnen maken zijn in onderstaande tabel de mutaties van reserves van programma 7 meegenomen.

Exploitatie
x € 1.000	Realisatie 2024	Begr. 2025 (incl wijz)	Begr. 2026	MJB 2027	MJB 2028	MJB 2029
Lasten	10.061	14.384	9.610	9.526	9.543	9.584
Baten	8.497	12.927	8.170	8.113	8.163	8.220
Saldo voor bestemming	-1.564	-1.456	-1.441	-1.413	-1.380	-1.364
Mutaties reserves
Lasten	-	-	-	-	-	-
Baten	325	-	-	-	-	-
Saldo na bestemming	-1.239	-1.456	-1.441	-1.413	-1.380	-1.364

Specificatie per taakveld
x € 1.000	Realisatie 2024	Begr. 2025 (incl wijz)	Begr. 2026	Mut B25<>B26
Lasten
7.1 Volksgezondheid	2.052	2.074	2.173	99
7.2 Riolering	2.494	2.120	2.466	346
7.3 Afval	3.095	3.255	3.649	394
7.4 Milieubeheer	2.200	6.653	1.039	-5.614
7.5 Begraafplaatsen en crematoria	219	281	284	2
Totaal lasten	10.061	14.384	9.610	-4.773

Baten
7.1 Volksgezondheid	348	316	249	-67
7.2 Riolering	3.396	3.141	3.160	19
7.3 Afval	3.661	4.007	4.512	505
7.4 Milieubeheer	920	5.223	-	-5.223
7.5 Begraafplaatsen en crematoria	173	241	249	8
Totaal baten	8.497	12.927	8.170	-4.758
Saldo voor bestemming	-1.564	-1.456	-1.441	16
Mutaties reserves
Stortingen reserves	0	0	0	0
Onttrekkingen reserves	325	0	0	0
Totaal mutaties reserves	325	0	0	0
Saldo na bestemming	-1.239	-1.456	-1.441	16

Toelichting op de financiën

Het saldo van dit programma is in 2026 € 16.000 voordeliger dan in 2025.

Lasten:

Taakveld 7.1 Volksgezondheid: de lasten zijn in 2026 € 99.000 gestegen.

De GALA middelen 2026 zijn € 67.000 lager dan in 2025. De baten geven een tegengesteld effect.
De bijdrage aan de Veiligheidsregio is voor 2026 opgehoogd met € 33.000 (VJR 2025).
In 2026 zijn de toegerekende directe personeelslasten € 132.000 hoger.

Taakveld 7.2 Riolering: de lasten zijn in 2026 € 346.000 gestegen.

In de paragraaf Lokale heffingen wordt dit taakveld toegelicht.

Taakveld 7.3 Afval: de lasten zijn in 2026 € 394.000 gestegen.

In de paragraaf Lokale heffingen wordt dit taakveld toegelicht.

Taakveld 7.4 Milieubeheer: de lasten zijn in 2026 € 5.614.000 gedaald.

In 2025 waren eenmalige kosten begroot voor:

Een specifieke uitkering voor Lokale Aanpak Isolatie (€ 3.239.000, NJR 2024). De baten geven een tegengesteld effect.
De regeling Capaciteit Decentrale Overheden voor Klimaat en Energiebeleid (€ 1.170.000). De baten geven een tegengesteld effect.
Subsidies vanuit het duurzaamheidsprogramma maatschappelijk vastgoed (€ 210.000, BGW dec. 2024).
De aanpak energiearmoede (€ 457.000, NJR 2024). De baten geven een tegengesteld effect.
Het opstellen van het biodiversiteitsplan en een maatregelen-/actieplan (€ 60.000, VJR 2025).
Impuls wateroverlast en droogte (€ 288.000, VJR 2025). De baten geven een tegengesteld effect.
Soortenmanagementplan (€ 68.000, BGW dec '24). De baten geven een tegengesteld effect.

In 2026 zijn de toegerekende directe personeelslasten € 121.000 lager.

Baten:

Taakveld 7.1 Volksgezondheid: de baten zijn in 2026 € 67.000 gedaald.

De GALA middelen 2026 zijn € 67.000 lager dan in 2025.

Taakveld 7.3 Afval: de baten zijn in 2026 € 505.000 gestegen.

In de paragraaf Lokale heffingen wordt dit taakveld toegelicht.

Taakveld 7.4 Milieubeheer: de baten zijn in 2026 € 5.223.000 gedaald.

In 2025 waren eenmalige baten begroot voor:

Een specifieke uitkering voor Lokale Aanpak Isolatie (€ 3.239.000, NJR 2024).
De regeling Capaciteit Decentrale Overheden voor Klimaat en Energiebeleid (€ 1.170.000).
De aanpak energiearmoede (€ 457.000, NJR 2024).
Impuls wateroverlast en droogte (€ 288.000, VJR 2025).
Soortenmanagementplan (€ 68.000, BGW dec. 2024).

Reserves:

In 2026 zijn geen reserve mutaties geraamd.