Programma 6 | Sociaal domein

Introductie op het programma en relevante trends en ontwikkelingen

Opsterland staat, evenals andere gemeenten, voor de opdracht om ervoor te zorgen dat het sociaal domein in de toekomst toegankelijk en beheersbaar blijft. De afgelopen jaren zijn in Opsterland al de nodige stappen gezet en zijn er gebiedsteams gevormd op het gebied van Wmo en jeugd. In de komende jaren moeten we de transformatie verder doorvoeren. Bij de transformatie van het Sociaal Domein ligt het accent op preventie, het voorkomen en verminderen van zwaardere zorg, het versterken van zelfredzaamheid en eigen kracht van de inwoners en ruimte voor eigen initiatieven van inwoners.

De vrij toegankelijke voorzieningen en activiteiten in de dorpen en buurten, het voorliggend veld, gaan daarmee een steeds grotere rol spelen en kunnen worden gezien als belangrijke instrumenten voor preventie waarmee grotere en duurdere zorgconsumptie mogelijk kan worden voorkomen. Landelijk gezien heeft tussen de 60% en 70% van de inwoners, die zich melden bij wijk- of gebiedsteams, financiële problemen. Werk kan helpen om het inkomen te verhogen, maar ook om meer structuur te ervaren, en kan bijdragen aan verbetering van de gezondheid. Om de transformatie verder vorm te geven moeten vervolgstappen gezet worden om de integrale dienstverlening aan inwoners op het gebied van werk, inkomen, (jeugd)zorg en ondersteuning verder te verbeteren, zodat de inwoners (nog) beter worden ondersteund.

De veranderopdracht voor het Sociaal Domein is als volgt:

De gemeente wil investeren in preventie en vroegsignalering.
De gemeente stimuleert en faciliteert zelfredzaamheid en samenredzaamheid. Dat betekent investeren in de wisselwerking tussen formele en informele zorg.
Indien er ondersteuning en hulp nodig is, wordt dat als volgt ingezet: licht en algemeen waar mogelijk, complex en gespecialiseerd waar nodig.
Ondersteuning zo veel mogelijk dichtbij, op maat en passend bij de behoefte van de burger.
Vraag- en resultaatgericht werken, niet claim- en aanbodgericht.
Uitgaan van mogelijkheden van de inwoner, niet van de onmogelijkheden.
Kostenbewust ondersteuning bieden, zorgvuldige kosten-baten afwegingen maken.
Wij streven ernaar om binnen deze coalitieperiode de inkomsten en uitgaven binnen het sociaal domein in evenwicht te brengen.

De gemeente moet het transformatieproces initiëren en transformeert daarom zelf ook mee: meer integraal, andere vormen van financiering onderzoeken, meer ruimte voor initiatieven van onderop en samenwerkingen met andere organisaties.

Kaderstellende documenten

Notitie “Heroverweging gemeentelijk minimabeleid, op weg naar toekomstbestendig beleid” (2014)
Beleidsnotitie gekantelde schuldhulpverlening 2012–2016
Reintegratieplan "Meteen in beweging" 2017
Ontwikkelagenda Inclusieve samenleving
Beleid jongerencaravans in Opsterland 2015

Thema Uitvoering sociale wetgeving

Iedereen doet mee.

Wat willen we bereiken?

We willen een afname van 10% van het aantal doorverwijzingen naar de Kredietbank en 20% toename van de inzet van vrijwilligers binnen de schuldhulpverlening

Zo gaan we dat doen

We willen het aantal personen dat onder bewind staat laten afnemen met 20%

Op dit moment wordt een nieuwe ronde gesprekken gevoerd met personen waarvan eerder is vastgesteld dat bewindvoering een te zwaar instrument is. Uiteindelijk zal afbouw van bewind plaatsvinden bij die personen waarvan vastgesteld is dat de ondersteuning ook anders kan. Afbouw en beeindiging vindt plaats op indiviudeel niveau.

Zo gaan we dat doen

Wij verhogen de uitstroom uit de bijstandsuitkering en verminderen de instroom ten opzichte van de benchmarkgemiddelden

Uit de landelijke benchmark blijkt dat wij het qua uitstroom op dit moment goed doen. De inzet op uitstroom wordt voortgezet.

Zo gaan we dat doen

Wij willen dat in 2022 30% van de nieuwkomers met een bijstandsuitkering is uitgestroomd naar werk en 60% participeert

Er zijn inmiddels 2 plekken waar taalwerkstages gecombineerd worden met het leren van een beroep. De uitkomsten zijn positief en stimuleren tot het vinden van meer plekken.

Zo gaan we dat doen

Wij willen dat meer kinderen meedoen door het bereik van het Kindpakket te vergroten naar 80%

Zo gaan we dat doen

Wij willen het aantal personen dat niet meedoet aan de samenleving (trede 1 en 2 van de Participatieladder) terugbrengen tot maximaal 20% van de bijstandspopulatie

Zo gaan we dat doen

Wij willen leven in armoede tegengaan door de verzekeringspositie van mensen met een laag inkomen te verbeteren

De uitwerking van dit punt hangt samen met de herijking van het Minimabeleid. De herijking van het beleid moet nog plaatsvinden. Daarnaast hangt dit samen met een landelijke een discussie over de toekomst van een collectieve ziektekostenverzekering voor minima.

Zo gaan we dat doen

Verbonden partijen

In het kader van de herstructurering Sociale Werkvoorziening, is er voor gekozen de GR SW Fryslan te gaan wijzigen in een bedrijfsvoeringsregeling. Dit betekent dat de gemeenten een directe relatie krijgen met de uitvoeringsorganisatie Caparis NV en daar niet een gemeenschappelijke regeling tussen zit. Hiermee kunnen wij als één van de eigenaren directer sturing geven.

Thema Maatschappelijke ondersteuning

Inwoners zijn zo veel en zo lang mogelijk zelfstandig.

Wat willen we bereiken?

We gaan meer algemene, lokale en toegankelijke voorzieningen realiseren

De vrij toegankelijke (algemene) voorziening van dagbesteding in Gorredijk, Ureterp en Beetsterzwaag is succesvol. Mensen kunnen er zonder indicatie van de gemeente en naar eigen behoefte gebruik van maken. De hoge mate van tevredenheid bij inwoner en zorgpartijen gekoppeld aan de reductie van de kosten voor de gemeente, stimuleert uitbreiding van het aantal vrij toegankelijke voorzieningen.

Zo gaan we dat doen

Wij faciliteren het langer thuis blijven wonen

Landelijk beleid is er op gericht dat mensen lang zelfstandig wonen. Dat is niet altijd zo vanzelfsprekend. Met het verstrekken van algemene- en maatwerkvoorzieningen en het ondersteunen van de mantelzorgers (respijtzorg) , proberen we zo lang mogelijk zelfstandig wonen te ondersteunen.

Zo gaan we dat doen

Wij willen dat minder mensen zich eenzaam voelen

Het gevoel van eenzaamheid onder de mensen (jong en oud) is niet volledig uit te bannen. De medewerkers van het Gebiedsteam hebben aandacht voor eenzaamheid en proberen hen te stimuleren om iets aan dat gevoel te doen. Zelf actie ondernemen of mee doen aan lokaal georganiseerde activiteiten zijn dan de opties. Als daar begeleiding bij nodig is, dan kan een maatwerkvoorziening worden ingezet.

Zo gaan we dat doen

Wij willen de '0-lijn' versterken door vrijwilligers zo goed mogelijk te ondersteunen

De lokale infrastructuur van vrijwilligers en vrijwilligerswerk is groot, maar divers. Indien vrijwilligers ondersteuning nodig hebben om hun werk te kunnen doen of om met nieuwe doelgroepen om te gaan, dan is ondersteuning mogelijk. We gaan stimuleren, dat mensen, die nu vaak op voorzieningen van de gemeente zijn aangewezen, weer zoveel mogelijk gaan meedoen aan de activiteiten in het dorp.

Zo gaan we dat doen

Verbonden partijen

Op het gebied van publieke gezondheidszorg werken we samen in de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Fryslân, waar de GGD Fryslân deel van uitmaakt.

Bij de inkoop en de daarmee samenhangende beleidsvoorbereiding van Jeugdhulp en delen van de Wmo werken we samen in de Centrumregeling samenwerking sociaal domein Friese gemeenten. Formeel is dit geen verbonden partij.

Thema Jeugdhulp

Elk kind kan zich optimaal ontwikkelen.

Wat willen we bereiken?

We verbeteren de vroegsignalering van kwetsbare kinderen

Zo gaan we dat doen

Wij willen een efficiëntere toegang tot zorg

Zo gaan we dat doen

Verbonden partijen

Op het gebied van publieke gezondheidszorg werken we samen in de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Fryslân, waar de GGD Fryslân deel van uitmaakt.

Thema Dorpenbeleid en dorpshuizen

Elk dorp beschikt over een openbare accommodatie voor sociale en culturele activiteiten. Zo’n accommodatie speelt een belangrijke rol bij de sociale condities die het dorp vitaal en leefbaar houden. Zeker nu de overheid zich verder terugtrekt is het belangrijk dat mensen in een dorp elkaar weten te vinden om problemen op te lossen en doelen te bereiken (collectieve zelfredzaamheid).

De kracht van de dorpshuisbesturen is hun grote zelforganiserend vermogen. De inwoners en hun ideeën staan centraal. Dit past bij de ontwikkelingen in de samenleving. De gemeente heeft vooral een ondersteunende en faciliterende rol en zorgt voor de juiste randvoorwaarden waardoor de dorpshuisbesturen in staat zijn een duurzame exploitatie te realiseren.

Wat willen we bereiken?

In elk dorp is een dorpshuisfunctie aanwezig

De leefbaarheid en ruimte om elkaar te ontmoeten in de dorpen vinden wij belangrijk. Met de dorpshuizen en multifunctionele centra leveren wij hieraan een bijdrage.

Zo gaan we dat doen

Wij ondersteunen en faciliteren initiatieven vanuit de dorpen

Als bij een initiatief vanuit een van de dorpen hulp wordt gevraagd van de gemeente, dan gaan wij graag met de initiatiefnemers in gesprek. In dat gesprek bespreken we hoe de gemeente kan faciliteren of ondersteunen. Dit geldt ook voor plannen van inwoners om een taak van de gemeente over te nemen (right to challenge).

Zo gaan we dat doen

Beleidsindicatoren

		Opsterland				Nederland
Beleidsindicatoren	Eenheid	2017	2018	2019	2020	2017	2018	2019	2020
Banen	Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd 15-64 jaar	579	594	602	*	761	776	792	*
Jongeren met een delict voor de rechter	% 12 tot en met 21 jarigen	1%	1%	1%	*	1%	1%	1%	*
Achterstand onder jeugd - Kinderen in uitkeringsgezin	% Kinderen in uitkeringsgezin	5%	5%	5%	*	7%	7%	6%	*
Achterstand onder de jeugd - Werkloze jongeren	% Werkloze jongeren	3%	2%	2%	*	2%	2%	2%	*
Netto arbeidsparticipatie	% Van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking	67%	68%	70%	*	67%	68%	69%	69%
Personen met een bijstandsuitkering	Aantal per 10.000 inwoners	333	310	287	378,5 ^	419	401	382	459,7 ^
Lopende re- integratievoorzieningen	Aantal per 10.000 inwoners van 15-64 jaar	343	246	193	173	271	305	207	202
Jongeren met jeugdhulp	% Van alle jongeren tot 18 jaar	10,6%	10,6%	11,0%	10,2%	11,4%	11,8%	12,3%	11,9%
Jongeren met jeugdbescherming	% Van alle jongeren tot 18 jaar	1,7%	1,8%	1,7%	1,9%	1,2%	1,2%	1,2%	1,2%
Jongeren met jeugdreclassering	% Van alle jongeren van 12 tot 23 jaar	0,4%	0,2%	0,2%	*	0,4	0,4%	0,4%	0,4%
WMO Clienten met een maatwerkarrangement	Aantal per 10.000 inwoners	560	570	600	610	620	640	680	700

* voor deze periode zijn (nog) geen cijfers bekend (gemaakt).
Bron: www.waarstaatjegemeente.nl - Bron geraadpleegd op 19 mei 2021
^ De stijging van het aantal personen met een bijstandsuitkering t.o.v. 2019 wordt veroorzaakt door het beroep dat is gedaan op de (tijdelijke) TOZO regeling. Zonder deze regeling zien we geen significante wijziging in dit aantal bij de gemeente Opsterland

Wat heeft het gekost?

Resultaat programma

					x € 1.000
Exploitatie	Realisatie 2019	Begroting 2020 (primair)	Begroting 2020 (incl wijzigingen)	Realisatie 2020	Mutatie begroting/ realisatie 2020
Lasten	41.797	35.998	36.615	40.126	3.511
Baten	10.600	9.360	9.311	12.254	2.943
Saldo voor bestemming	-31.196	-26.638	-27.304	-27.872	-568
Mutaties reserves
Lasten	130	30	30	30	-
Baten	91	-	74	37	-36
Saldo na bestemming	-31.235	-26.668	-27.261	-27.864	-604

Specificatie per taakveld
					x € 1.000
Specificatie			Begroting 2020	Realisatie 2020	Mutatie begroting/ realisatie 2020
Saldo per taakveld
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie			-1.894	-1.717	177
6.2 Wijkteams			-508	-567	-59
6.3 Inkomensregelingen			-2.424	-1.229	1.195
6.4 Begeleide participatie			-4.055	-3.933	122
6.5 Arbeidsparticipatie			-1.525	-1.402	123
6.6 Maatwerkvoorziening (WMO)			-800	-925	-125
6.71 Maatwerkdienstverlening 18+			-5.700	-6.490	-790
6.72 Maatwerkdienstverlening 18-			-8.287	-10.071	-1.784
6.81 Geëscaleerde zorg 18+			-539	-281	258
6.82 Geëscaleerde zorg 18-			-1.572	-1.257	315
Saldo voor bestemming			-27.304	-27.872	-568
Stortingen reserves
Verbouw dorpshuizen			-30	-30	-
Totaal stortingen reserves			-30	-30	-
Onttrekkingen reserves
Reserve zwembad Bakkeveen			74	37	-36
Totaal onttrekkingen reserves			74	37	-36
Saldo na bestemming			-27.261	-27.864	-604

Toelichting op de financiën

Het saldo na bestemming van dit programma is in 2020 € 604.000 nadeliger dan geraamd. Dit verschil kan op hoofdlijnen als volgt verklaard:

Coronakosten nadeel € 686.000 (diverse taakvelden)

In dit programma is aan coronakosten € 686.000 verantwoord. Deze kan als volgt worden gespecificeerd:

- Vergoedingen zonder prestaties € 408.000 (gedekt uit normale financiering)
- Coronaverliezen SW bedrijven € 251.000 (gedekt uit coronasteunpakket)
- Overige kosten (OZB compensatie, Kinderopvang) € 27.000 (gedekt uit coronasteunpakket)

Voor een nadere toelichting hierop kan verwezen worden naar de paragraaf Corona.

Kosten samenkracht, burgerparticipatie en wijkteams, per saldo voordeel € 109.000 (lagere uitgaven € 145.000, lagere onttrekking uit reserve € 36.000). Betreft taakveld 6.1 en 6.2

Er was in 2020 binnen dit taakveld sprake van een voordeel op het onderdeel inburgering (€ 54.000). Bij de resultaatbestemming 2020 zal worden voorgesteld dit voordeel van € 54.000 in 2021 weer beschikbaar te stellen. Daarnaast was er een voordeel van € 43.000 op het incidentele budget voor de lokale duurzaamheidsagenda. Ook was er een voordeel van € 20.000 op het welzijnswerk. Vanwege corona zijn er in 2020 minder werkzaamheden op het gebied van welzijn door de gebiedsteams uitgevoerd. In 2021 verwachten we een intensivering van de uitvoering van deze werkzaamheden. Daarom wordt voorgesteld om bij de resultaatbestemming 2020 dit voordeel in 2021 weer beschikbaar te stellen.

Inkomensregelingen, voordeel € 1.195.000 (taakveld 6.3)

Net als in 2019 was ook bij de begroting 2020 het uitgangspunt dat het aantal uitkeringsgerechtigden in Opsterland hoger is dan waar het objectief verdeelmodel van het rijk vanuit gaat. Dat betekent ook dat de uitgaven hoger zijn dan de vergoeding van het rijk die we hiervoor ontvangen. Bij de begroting 2020 is rekening gehouden met een tekort van € 468.000 voor de Inkomensregelingen. Op basis van de werkelijke cijfers blijkt echter dat de uitkeringslasten in 2020 € 621.000 lager waren dan geraamd, terwijl de rijksuitkering € 439.000 hoger was. Per saldo een voordeel van € 1.060.000 op inkomensregelingen.

Daarnaast was er een nadeel van € 40.000 omdat er meer dan geraamd is uitgegeven aan de BBZ. Ook is er in 2020 € 173.000 minder aan bijzondere bijstand verleend dan geraamd.

In 2020 is in het kader van de Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandige Ondernemers (TOZO) een bedrag van € 6.615.000 als voorschot van het rijk ontvangen. Deze regeling wordt uitgevoerd door het Bureau Zelfstandigen Fryslân via de gemeente Leeuwarden. Vandaar dat dit bedrag ook weer als voorschot is doorbetaald aan de gemeente Leeuwarden. In dit programma budgettair neutraal.

Begeleide participatie voordeel € 373.000 (taakveld 6.4)

De jaarlijkse bijdrage aan Caparis was € 123.000 lager dan geraamd. Daarnaast was er een bate van € 197.000 vanwege een uitkering van het rijk bij de meicirculaire 2020. Samen een voordeel van €320.000. Hierbij kan worden opgemerkt dat op dit taakveld ook nog aan coronakosten € 251.000 is verantwoord (zie toelichting hierboven). Dit betreft een uitkering aan Caparis in verband met coronaverliezen. Daarnaast was is er in 2020 een incidenteel budget beschikbaar van € 144.000 voor uitbreiden tegenprestatie. De werkelijke besteding was € 52.000 lager.

Arbeidsparticipatie, voordeel € 123.000 (taakveld 6.5)

De kosten voor arbeidsparticipatie waren € 123.000 lager dan geraamd. Dit voordeel is deels tot stand gekomen door een afrekening van de ESF subsidies over de periode 2016-2019. Deze incidentele bate van € 76.000 was niet geraamd. Daarnaast is er als gevolg van corona minder besteed dan begroot aan de inkoop van externe re-integratie instrumenten. In 2021 wordt een extra instroom van werkzoekenden verwacht en daarmee wordt ook een hogere inzet van externe re-integratie instrumenten verwacht.

WMO nadeel € 565.000 (taakveld 6.6, 6.71 en 6.81)

Naast de coronakosten zijn de kosten voor de WMO (maatwerkdienstverlening en geëscaleerde zorg) overschreden met € 565.000. Deze overschrijding wordt voornamelijk veroorzaakt doordat een deel van de bezuinigingen 2020 niet gerealiseerd konden worden. Van de totale geplande bezuiniging van € 750.000 is € 325.000 gerealiseerd en voor € 425.000 dus niet. Voor een verdere toelichting kan verwezen worden naar het verslag bezuinigingen 2020.

Jeugd nadeel € 1.153.000 (taakveld 6.72 en 6.82)

Naast de coronakosten zijn de kosten voor jeugd (maatwerkdienstverlening en geëscaleerde zorg) overschreden met € 1.153.000. De hogere kosten in 2020 zijn grotendeels te verklaren doordat een groot deel van de bezuinigingen 2020 niet gerealiseerd konden worden. Van de totale geplande bezuiniging van € 1.025.000 is € 952.000 niet gerealiseerd. Voor een verdere toelichting kan verwezen worden naar het verslag bezuinigingen 2020. Overigens is over 2020 voor maatwerkdienstverlening € 261.000 extra compensatie van het rijk ontvangen omdat er een succesvol beroep is gedaan op de compensatieregeling voogdij/18+. (verantwoord in programma 0).